Tryptany w leczeniu migreny

Jeśli chorujesz na migrenę, na pewno słyszałaś/eś już o różnych preparatach, które należą do grupy tryptanów, nawet jeśli sama nazwa tej grupy leków nie jest Ci jeszcze znana. Jeśli chciałabyś/chciałbyś dowiedzieć się więcej o mechanizmie działania tryptanów, ich skuteczności i ewentualnych efektach ubocznych terapii oraz o tym, w jakich występują postaciach, wszystkie te informacje znajdziesz w poniższym artykule.

Mechanizm działania tryptanów

Tryptany to leki wynalezione w latach 90-tych XX wieku, kiedy to dokonały prawdziwego przełomu w leczeniu napadów migreny. Ich mechanizm działania polega na aktywacji pewnych rodzajów receptorów dla serotoniny, co powoduje chwilowy spadek syntezy tego przekaźnika we włóknach nerwów czuciowych w obrębie głowy. To z kolei przerywa kluczowy mechanizm migreny, którym jest miejscowe zapalenie i rozszerzenie tętnic oponowych, znajdujących się w oponie twardej otaczającej mózg.

Tryptany przywracają tętnicom oponowym “normalne” rozmiary, co powoduje, że przestają one aktywować receptory bólowe i kończy się migrenowy ból głowy.

Przerwanie napadu migreny powoduje również ustąpienie dolegliwości często towarzyszących migrenie, takich jak:

• nudności (lub wymioty),
• nadwrażliwość na światło, hałas i zapachy.

Rodzaje tryptanów

W Polsce mamy kilka leków z grupy tryptanów, które dostępne są pod różnymi nazwami handlowymi. Możliwe postaci tryptanów to tabletki, tabletki rozpuszczalne na języku, spray do nosa i autowstrzykiwacz, służący do zrobienia sobie zastrzyku podskórnego. Tryptany dostępne w Polsce to:

Sumatryptan

Sumatryptan jest pierwszym i najstarszym z tryptanów, dostępny w tabletkach po 50 mg i po 100 mg, a także w sprayu donosowym i w autowstrzykiwaczu. Te dwie ostatnie postaci leku mogą ułatwić podanie go także osobom, które wymiotują w trakcie napadu migreny. Wadą sumatryptanu są dość często występujące objawy uboczne leczenia, o których przeczytasz w tekście poniżej.

Zolmitryptan

Zolmitryptan to lek dostępny zarówno w tabletkach, jak i w postaci tabletek rozpuszczalnych w jamie ustnej w dawkach po 2,5 mg i 5 mg. Zolmitryptan ma nieco dłuższy czas działania, niż pozostałe, występujące na polskim rynku tryptany.

Eletryptan

Eletryptan jest dostępny w Polsce w tabletkach o nominale 40 mg, w innych krajach występuje też postać tabletki po 80 mg. Badania wskazują, że eletryptan może być najsilniej działającym tryptanem w przerywaniu napadu migreny, jednak skuteczność poszczególnych tryptanów może być bardzo indywidualna, czyli różna dla różnych osób.

Almotryptan

Almotrytan występuje w postaci tabletkek po 12,5 mg, a jeden z preparatów handlowych almotryptanu jest dostępny bez recepty. Zaletą almotryptanu jest dobry profil bezpieczeństwa, zazwyczaj powoduje mniej objawów ubocznych, niż inne tryptany.

Działania uboczne tryptanów

Działania uboczne, które mogą wystąpić w trakcie leczenia tryptanami są zwykle łagodne, jednak niekiedy mogą powodować dyskomfort pacjentów. Należą do nich:

• problemy z koncentracją,
• senność,
• zawroty głowy,
• nudności,
• parestezje, czyli uczucie mrowienia palców rąk lub innych części ciała,
• zaburzenia termoregulacji: uczucie zimna lub gorąca,
• zaczerwienienie twarzy,
• przyspieszone bicie serca,
• uczucie ucisku w gardle i klatce piersiowej.

Zasady leczenia tryptanami

Tryptany są aktualnie pierwszą linią leczenia napadów migreny o silnej lub średniej intensywności bólu.

Oznacza to, że jeśli w Twoim przypadku ból głowy jest niezbyt nasilony i w jego przerywaniu skuteczne są „zwykłe” leki przeciwbólowe, to możesz na nich poprzestać. Jeśli jednak leki te zazwyczaj są u Ciebie nieskuteczne, a każdy ból rozwija się w końcu w ból migrenowy, lepiej przyjąć tryptan od razu, niż stosować garść innych leków przed nim.

Który tryptan wybrać?

Tolerancja poszczególnych tryptanów przez konkretnego pacjenta jest trudna do przewidzenia. Również efekt tych leków może różnić się u poszczególnych osób.

Jeśli jeden z tryptanów nie był u Ciebie skuteczny, nie oznacza to, że nie będą skuteczne inne. Dlatego wybór terapii powinien być ustalany indywidualnie, w oparciu o wcześniejsze doświadczenia z leczeniem doraźnym. Warto również rozważyć włączenie leczenia profilaktycznego migreny, szczególnie przy dużej częstotliwości napadów.

Kiedy przyjąć tryptan?

Przepisany przez lekarza tryptan należy przyjmować jak najszybciej, gdy rozpocznie się migrenowy ból głowy.

Jeśli Twój ból głowy poprzedza aura migrenowa, to lek powinnaś/eś przyjąć po zakończeniu aury, w początkowym etapie bólu. Więcej o tym, czym jest aura migrenowa możesz przeczytać w artykule: „Co to jest aura migrenowa?”

Jak często można przyjmować tryptany?

Jeśli w napadzie migreny jedna dawka tryptanu okaże się nieskuteczna, to drugą dawkę możesz przyjąć po dwóch godzinach od pierwszej.

Nie powinnaś/powinieneś jednak przekraczać 9 dni w miesiącu, w czasie których stosujesz tryptany.

Częstsze używanie tych leków może prowadzić do rozwinięcia się przewlekłego bólu głowy, nazywanego „bólem z odbicia” lub polekowym bólem głowy.

Mimo wszystko badania pokazują, że tryptany są przez migreników rzadziej nadużywane, niż „zwykłe” leki przeciwbólowe dostępne bez recepty lub leki zawierające kodeinę, które są szczególnie niebezpieczne, ponieważ działają uzależniająco.

Czy tryptany można łączyć z lekami przeciwbólowymi?

Tak, po zastosowaniu tryptanu możesz zażyć też lek przeciwbólowy, jeśli sam tryptan okazał się nieskuteczny w przerwaniu Twojej migreny. Podobnie, jeśli zażyłaś/eś już lek przeciwbólowy to nadal możesz zastosować tryptan. Badania pokazują, że najbardziej skuteczną substancją w połączeniu z tryptanami jest sól sodowa naproksenu. Porozmawiaj ze swoim lekarzem i ustal z nim, jaka będzie najlepsza startegia przerywania Twojej migreny.

Przeciwwskazania do stosowania tryptanów

Ze względu efekt działania tryptanów, którym jest obkurczenie naczyń krwionośnych, nie powinny ich stosować osoby z chorobą niedokrwienną serca lub takie, które przebyły zawał serca lub udar mózgu oraz chorzy na nieuregulowane nadciśnienie tętnicze.

Trzeba również zachować ostrożność, jeśli poza tryptanami stosujesz też inne leki. W szczególności dotyczy to leków przeciwdepresyjnych. Zawsze poinformuj swojego lekarza o wszystkich lekach, jakie aktualnie przyjmujesz.

Stosowanie tryptanów w czasie ciąży i u kobiet karmiących piersią

Mimo, że w okresie ciąży i karmienia piersią najlepiej byłoby nie stosować żadnych leków, to rzeczywistość zazwyczaj bywa bardziej skomplikowana.

Paracetamol to lek przeciwbólowy uważany za najbezpieczniejszy w czasie ciąży i laktacji, jednak i w jego przypadku udowodniono możliwe powikłania ciążowe.

Ponadto paracetamol zazwyczaj jest nieskuteczny w leczeniu napadów migreny. Z tego powodu wśród kobiet stosujących tryptany w ciąży przeprowadzono szereg badań obserwacyjnych, zwanych „rejestrami ciążowymi”. Ich wyniki wskazują na to, że u kobiet, które stosowały sumatryptan w trakcie ciąży, ryzyko powikłań ciążowych było podobne do tego, jakie występowało u innych migreniczek, które nie stosowały tryptanów w ciąży.

W obu grupach jednak odsetek powikłań był minimalnie większy, niż u kobiet, które nie miały migreny. Prawdopodobnie więc na ryzyko powikłań w trakcie ciąży ma tak naprawdę wpływ sama migrena i predyspozycja genetyczna do innej budowy i funkcji naczyń krwionośnych organizmu.

Dlatego, według zaleceń ekspertów, okazjonalne stosowanie sumatryptanu jest dopuszczalne w ciąży.

Leczenie tryptanami powinien jednak podjąć lekarz prowadzący pacjentkę, po ocenie bilansu korzyści i ryzyka wynikającego ze stosowania leku w ciąży.

Z kolei po porodzie, w okresie karmienia piersią, napady migreny mogą stać się silne i trudne do opanowania. Utrudnia to znacznie możliwość opieki nad nowo narodzonym dzieckiem i może przyczyniać się do rozwoju depresji poporodowej u matek albo odstawienia dziecka od piersi.

Badania pokazują, że sumatryptan i eletryptan są tryptanami, które w najmniejszym stopniu przenikają do mleka matki i według ekspertów mogą być bezpiecznie stosowane w okresie karmienia piersią.

Aktualne wytyczne mówią, że nie ma konieczności odciągania pokarmu lub odczekiwania określonego czasu, zanim zaczniesz karmić dziecko po zastosowaniu tryptanów. Jeśli jednak chciałabyś zminimalizować ilość leku obecną w mleku, możesz nakarmić dziecko tuż przed zastosowaniem leku.

Każde leczenie, które stosujesz w okresie karmienia piersią warto skonsultować z pediatrą prowadzącym Twoje dziecko, który może określić ewentualne indywidualne przeciwwskazania dziecka do ekspozycji na lek. Więcej na temat leczenia migreny w okresie karmienia piersią dowiesz się z artykułu: „Migrena i karmienie piersią”

Podsumowanie

• Tryptany to leki stosowane od 30 lat w przerywaniu napadów migreny.
• W Polsce dostępne są różne preparaty tryptanów, wsród nich: sumatryptan, zolmitryptan, eletryptan i almotryptan.
• Tryptany są skuteczną pierwszą linią leczenia silnych napadów migreny.
• Leczenie tryptanami należy ustalić z lekarzem, trzeba też poinformować go o innych przyjmowanych lekach.
• Tryptan należy przyjąć na początku napadu migreny, a w przypadku występowania aury migrenowej na początku bólu głowy, po zakończeniu aury.
• U niektórych osób w czasie stosowania tryptanów występują objawy uboczne, takie jak: senność, zaburzenia koncentracji, mrowienie rąk, nadwrażliwość na ciepło i zimno, szybkie bicie serca, ucisk w gardle i klatce piersiowej, nudności.
• Tryptanów nie powinny stosować osoby z poważnymi chorobami układu krążenia.
• Stosowanie tryptanów jest możliwe w okresie ciąży i karmienia piersią pod nadzorem lekarza i po rozważeniu zagrożeń i korzyści związanych z przyjmowaniem leku

Dr n. med. Ewa Czapińska-Ciepiela

Ostatnia aktualizacja: 20.06.2023

Piśmiennictwo:

1.         Evers S, Afra J, Frese A, et al. EFNS guideline on the drug treatment of migraine–revised report of an EFNS task force. Eur J Neurol. 2009
2.         Xu H, Han W, Wang J, Li M. Network meta-analysis of migraine disorder treatment by NSAIDs and triptans. J Headache Pain. 2016
3.         Macone AE, Perloff MD. Triptans and migraine: advances in use, administration, formulation, and development. Expert Opin Pharmacother. 2017
4.         Stępień A, Kozubski W, Rożniecki JJ, Domitrz I. Migraine treatment recommendations developed by an Expert Group of the Polish Headache Society, the Headache Section of the Polish Neurological Society, and the Polish Pain Society. Neurol Neurochir Pol. 2021
5.         Diener H-C, Dodick D, Evers S, et al. Pathophysiology, prevention, and treatment of medication overuse headache. Lancet Neurol. 2019
6.         De Felice M, Ossipov MH, Wang R, et al. Triptan-induced latent sensitization: a possible basis for medication overuse headache. Ann Neurol. 2010
7.       Thorlund K, Sun-Edelstein C, Druyts E, et al. Risk of medication overuse headache across classes of treatments for acute migraine. J Headache Pain. 2016
8.       Dodick D, Lipton RB, Martin V, et al. Consensus statement: cardiovascular safety profile of triptans (5-HT agonists) in the acute treatment of migraine. Headache. 2004
9.       Mathew PG, Klein BC. Getting to the Heart of the Matter: Migraine, Triptans, DHE, Ditans, CGRP Antibodies, First/Second-Generation Gepants, and Cardiovascular Risk. Headache. 2019
10.       Orlova Y, Rizzoli P, Loder E. Association of Coprescription of Triptan Antimigraine Drugs and Selective Serotonin Reuptake Inhibitor or Selective Norepinephrine Reuptake Inhibitor Antidepressants With Serotonin Syndrome. JAMA Neurol. 2018
11.       Amundsen S, Nordeng H, Nezvalová-Henriksen K, Stovner LJ, Spigset O. Pharmacological treatment of migraine during pregnancy and breastfeeding. Nat Rev Neurol. 2015
12.       Calhoun AH. Migraine Treatment in Pregnancy and Lactation. Curr Pain Headache Rep. 2017;
13.       Davanzo R, Bua J, Paloni G, Facchina G. Breastfeeding and migraine drugs. Eur J Clin Pharmacol. 2014
14.       Amundsen S, Nordeng H, Fuskevåg O-M, Nordmo E, Sager G, Spigset O. Transfer of triptans into human breast milk and estimation of infant drug exposure through breastfeeding. Basic Clin Pharmacol Toxicol. 2021
15.       Tepper D. Pregnancy and lactation–migraine management. Headache. 2015
16.       Anderson PO. Migraine Drug Therapy During Breastfeeding. Breastfeed Med. 2019