Ból głowy jako objaw infekcji COVID-19 i zespołu pocovidowego

Na początku pandemii koronawirusa za objawy typowe dla infekcji COVID-19 uznano gorączkę, kaszel, duszność i ból gardła. Dość szybko okazało się jednak, że charakterystyczne dla tego zakażenia są też objawy spoza układu oddechowego. Koronawirus może powodować ból głowy, zaburzenia smaku i węchu, a także bóle mięśni, zmęczenie i ogólne złe samopoczucie.

Ból głowy jako objaw koronawirusa

Badania wskazują, że ból głowy występuje u aż 60–75% osób chorych na COVID-19. Silnego bólu głowy w przebiegu infekcji koronawirusem mogą doznać zarówno osoby, u których zdiagnozowano wcześniej bóle głowy (w tym migrenę), jak i osoby, które nigdy nie cierpiały z powodu bólów głowy.

Często ból głowy jest wczesnym objawem infekcji COVID-19 i może skłaniać do poszukiwania pomocy medycznej. Charakterystyka bólu bywa różna. Często jest on silny, pulsujący i obustronny, nie reaguje na leczenie przeciwbólowe i może trwać wiele dni, zazwyczaj dłużej niż napad migreny. U niektórych osób bólowi głowy mogą towarzyszyć nudności i wymioty, a także nadwrażliwość na bodźce takie jak światło i hałas.

W powstawaniu bólu głowy w przebiegu infekcji koronawirusem znaczenie ma aktywacja nerwów przewodzących ból w obrębie głowy bezpośrednio przez wirusa lub przez krążące czynniki zapalne.

Choć ból głowy może wydawać się objawem niepokojącym, to badania sugerują, że jeśli pojawia się jako jeden z pierwszych symptomów infekcji COVID-19, to ostra faza choroby może trwać krócej i mieć lżejszy przebieg.

COVID-19 u migrenowców

Koronawirus może powodować silne i oporne na leczenie bóle głowy u osób ze współistniejącą migreną. Mogą one występować przez cały czas trwania infekcji lub nawet dłużej. U migrenowców pierwszym objawem infekcji COVID-19 może być:

• znaczne nasilenie migrenowego bólu głowy,
• nagle występujący silny ból głowy inny niż dotychczas,
• ból głowy nieustępujący pod wpływem leków, które zwykle przynoszą ulgę.

Ból głowy w przebiegu infekcji COVID-19 może występować bez gorączki, duszności i innych objawów oddechowych. Jednak objawami, jakie często towarzyszą bólowi głowy przy infekcji koronawirusem, są:

• utrata smaku i węchu,
• zapalenie zatok przynosowych.

Zespół pocovidowy

Większość osób przebywających infekcję COVID-19 zdrowieje w ciągu kliku tygodni, a choroba nie pozostawia szwanku na ich zdrowiu. Jednak u pewnej grupy osób infekcja koronawirusem może spowodować długotrwałe problemy. Może to być:

• pogorszenie przebiegu migreny lub pojawienie się innych bólów głowy,
• przewlekłe zmęczenie,
• duszność i spadek tolerancji wysiłku fizycznego,
• „mgła mózgowa”, czyli trudności w koncentracji, myśleniu, mówieniu i zapamiętywaniu,
• bezsenność,
• zawroty głowy,
• depresja i zespół lękowy
• bóle mięśni i bóle stawów
• wypadanie włosów
• utrata smaku lub węchu

Zespół pocovidowy lub „long COVID”, bo tak nazywany jest ten zespół objawów, może utrzymywać się przez wiele miesięcy lub nawet lat.

Przyczyną występowania objawów w zespole pocovidowym mogą być zmiany zapalne i autoimmunologiczne, pozostałe po infekcji. Zmiany te są wciąż aktywne w mózgu i innych narządach mimo, że koronawirus został już usunięty z organizmu.

U kogo występuje zespół pokowidowy?

Aż 30% osób, które przebyły infekcję koronawirusem cierpi na zespół pokowidowy.

Dotyczy on zarówno osób starszych, jak i młodszych. Ciężki przebieg infekcji jest czynnikiem ryzyka rozwinięcia się zespołu long COVID, jednak może on występować również u osób, które infekcję przechorowały łagodnie. Szacuje się, że szczepienia przeciwko COVID-19 zmniejszają ryzyko rozwinięcia zespołu long COVID o około 40%.

Zespół long COVID występuje 2 razy częściej u kobiet, niż u mężczyzn.

Przyczyny tego zjawiska nie są do końca poznane. Prawdopodobnie żeńskie hormony płciowe sprzyjają powstawaniu silnej reakcji zapalnej w organizmie w odpowiedzi na obecność wirusa. Płeć żeńska jest więc czynnikiem ryzyka zachorowania na zespól pokowidowy, podobnie jak to ma miejsce w przypadku migreny i depresji. Symptomy long COVID bywają mylnie diagnozowane jako menopauza.

Ból głowy w zespole pocovidowym

Ból głowy to jeden z najczęstszych objawów zespołu long COVID. Zazwyczaj jest on obustronny, ściskający lub pulsujący. Nasila się pod wpływem wysiłku fizycznego. Mogą towarzyszyć mu nadwrażliwość na bodźce takie jak światło i hałas. Może mieć charakter stały lub fluktuujący, to znaczy ulegać okresowemu nasileniu.

U 20% osób przewlekły ból głowy po infekcji koronawirusem utrzymuje się dłużej niż 3 miesiące. Często jego przebieg komplikuje nadużywanie leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty, które dodatkowo go utrwalają.

Wymaga wtedy wdrożenia odpowiedniego leczenia, ponieważ szanse, że samoistnie ustąpi, maleją praktycznie do zera.

Mgła mózgowa po koronawirusie

Badania dowodzą, ze przebycie infekcji koronawirusem może „postarzać” mózg aż o 20 lat, czyli zaburzać jego funkcje powodując obniżenie jego sprawności. „Mgła mózgowa”, bo tak potocznie nazywa się zjawisko upośledzenia funkcji poznawczych, może występować aż u 1 na 4 osoby, które przebyły COVID-19. „Mgła, która spowija mózg” to oczywiście przenośnia, jednak dość dobrze oddaje istotę zjawiska. Dolegliwości odczuwane w przebiegu mgły mózgowej to:

• zaburzenia koncentracji,
• trudności w zapamiętywaniu,
• spowolnienie myślenia,
• trudności w wykonywaniu skomplikowanych zadań,
• uczucie bycia „nieobecnym” myślami.

Badania oceniające przyczyny mózgowych objawów zespołu long COVID wykazały, że wirus SARS-CoV-2 może wnikać do komórek nerwowych mózgu produkujących dopaminę i powodować ich uszkodzenie. Dopamina jest neuroprzekaźnikiem, który pełni w mózgu różnorodne funkcje. Jest między innymi odpowiedzialna za prawidłową regulację odczuwania przyjemności i motywacji, ma także wpływ na pamięć, sen i funkcje ruchowe naszego ciała. Nic więc dziwnego, że objawy neurologiczne zespołu long COVID mogą być tak różnorodne.

Jak radzić sobie z zespołem pocovidowym?

Jeśli zaobserwujesz u siebie symptomy zespołu long COVID, zgłoś się do specjalisty, ponieważ leczenie przewlekłego bólu głowy i objawów towarzyszących może pomóc Ci wrócić do zdrowia.

Ból głowy a koronawirus – podsumowanie

• Ból głowy może być pierwszym objawem koronawirusa.
• Ból głowy w przebiegu infekcji COVID-19 zazwyczaj jest silny, obustronny i oporny na leczenie.
• Objawy koronawirusa towarzyszące bólowi głowy to najczęściej zaburzenia smaku i węchu.
• Zespół postcovidowy występuje u około 30% osób, które przebyły infekcję koronawirusem. Jego objawy to m.in.: przewlekłe bóle głowy, zespół zmęczeniowy, nietolerancja wysiłku, duszność, „mgła mózgowa”, zawroty głowy, bezsenność, bóle mięśni i stawów.
• Jeśli objawy zespołu pocovidowego nie ustąpią po 3 miesiącach od infekcji, zgłoś się do specjalisty. Konieczne może być wdrożenie leczenia, które pomoże Ci wrócić do zdrowia.

Źródła naukowe:

[1] Bolay H., Gül A., Baykan B.: COVID-19 is a Real Headache! Headache, 2020
[2] Islam M.A., Alam S.S., Kundu S., Hossan T., Kamal M.A., Cavestro C.: Prevalence of Headache in Patients With Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Systematic Review and Meta-Analysis of 14,275 Patients. Front. Neurol., 2020
[3] Uygun Ö., Ertaş M., Ekizoğlu E., Bolay H., Özge A., Kocasoy Orhan E., Çağatay A.A., Baykan B.: Headache characteristics in COVID-19 pandemic-a survey study. J Headache Pain, 2020
[4] Caronna E, Ballvé A, Llauradó A, et al. Headache: A striking prodromal and persistent symptom, predictive of COVID-19 clinical evolution. Cephalalgia. 2020;40
[5] Caronna E, Pozo-Rosich P. Headache as a Symptom of COVID-19: Narrative Review of 1-Year Research. Curr Pain Headache Rep. 2021
[6] García-Azorín D, Abildúa MJA, Aguirre MEE, et al. Neurological presentations of COVID-19: Findings from the Spanish Society of Neurology neuroCOVID-19 registry. J Neurol Sci. 2021
[7] Lopez-Leon S, Wegman-Ostrosky T, Perelman C, et al. More than 50 Long-term effects of COVID-19: a systematic review and meta-analysis. medRxiv. Epub 2021
[8] Fernández-de-Las-Peñas C, Gómez-Mayordomo V, Cuadrado ML, et al. The presence of headache at onset in SARS-CoV-2 infection is associated with long-term post-COVID headache and fatigue: A case-control study. Cephalalgia. 2021
[9] Straburzyński M, Nowaczewska M, Budrewicz S, Waliszewska-Prosół M. COVID-19-related headache and sinonasal inflammation: A longitudinal study analysing the role of acute rhinosinusitis and ICHD-3 classification difficulties in SARS-CoV-2 infection. Cephalalgia. Epub 2021
[10] Lechie JR, Chiesa-EstombaCM, Place S, et al. Clinical and epidemiological characteristics of 1,420 European patients with mild-to-moderate coronavirus disease 2019, J Intern Med 2020
[11] Nasserie T, Hittle M, Goodman SN. Assessment of the Frequency and Variety of Persistent Symptoms Among Patients With COVID-19: A Systematic Review. JAMA Netw Open. 2021
12]www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/healthandsocialcare/conditionsanddiseases/bulletins/selfreportedlongcovidaftertwodosesofacoronaviruscovid19vaccineintheuk/26january2022
[13] Asadi-Pooya AA, Akbari A, Emami A, Lotfi M, Rostamihosseinkhani M, Nemati H, Barzegar Z, Kabiri M, Zeraatpisheh Z, Farjoud-Kouhanjani M, Jafari A, Sasannia F, Ashrafi S, Nazeri M, Nasiri S, Shahisavandi M. Long COVID syndrome-associated brain fog. J Med Virol. 2021 Oct
[14] Hampshire A, Chatfield DA, MPhil AM, Jolly A, Trender W, Hellyer PJ, Giovane MD, Newcombe VFJ, Outtrim JG, Warne B, Bhatti J, Pointon L, Elmer A, Sithole N, Bradley J, Kingston N, Sawcer SJ, Bullmore ET, Rowe JB, Menon DK; Cambridge NeuroCOVID Group, the NIHR COVID-19 BioResource, and Cambridge NIHR Clinical Research Facility. Multivariate profile and acute-phase correlates of cognitive deficits in a COVID-19 hospitalised cohort. EClinicalMedicine. 2022 May
[15] Yang L, Kim TW, Han Y, et al. SARS-CoV-2 infection causes dopaminergic neuron senescence. Cell Stem Cell. 2024

Ostatnia modyfikacja: 23.01.2024