Klasterowy ból głowy
Jeśli doświadczasz bardzo silnych, choć stosunkowo krótkich napadów bólu głowy wiele razy w ciągu nocy, a czasem w ciągu dnia, a Twoje bóle głowy charakteryzuje periodyczny wzorzec pojawiania się na kilka miesięcy i następnie znikania – możesz cierpieć na klasterowe bóle głowy.

Co to jest klasterowy ból głowy?
Klasterowy ból głowy, zwany inaczej bólem głowy Hortona to jeden z najsilniejszych rodzajów bólu, znany człowiekowi.
Pojedynczy napad klasterowego bólu trwa od 15 minut do 3 godzin i osiąga największe natężenie w ciągu pierwszych 10 minut.
Ból jest zawsze jednostronny i występuje w okolicy oka i oczodołu, a także skroni i szczęki, może też promieniować do ucha lub do tyłu głowy. Ma charakter kłujący, rozpierający lub rozsadzający, a chory, który go odczuwa jest bardzo niespokojny i nie jest w stanie znaleźć pozycji, która uśmierzyłaby ból.
Napadowi towarzyszą bardzo charakterystyczne objawy autonomiczne, które występują po tej samej stronie, co ból. Należą do nich:
- zaczerwienienie i łzawienie oka,
- zwężenie źrenicy i opadnięcie powieki,
- wyciek kataru z nosa lub jego zatkanie,
- zaczerwienienie, obrzęk i pocenie twarzy.
Klasterowy ból głowy ma bardzo charakterystyczny wzorzec występowania dolegliwości.
Bóle głowy występują w tak zwanych „klasterach”, czyli „zgrupowaniach”. Epizody pojawiają się z częstotliwością od 1 napadu na dwa dni do 8 napadów na dzień przez kilka tygodni lub miesięcy, a potem ulegają całkowitemu wygaszeniu na kilka miesięcy lub czasem kilka lat.
Klastery zazwyczaj są związane z porą roku: początek klasteru przypada zwykle na wiosnę lub jesień.
Klasterowy ból głowy może jednak u 1 na 10 chorych przejść w postać przewlekłą, wtedy nie ma już bezbólowych okresów choroby, lub są one bardzo krótkie.
Bardzo charakterystyczna jest też pora występowania bólu w ciągu doby. Klasterowy ból głowy budzi chorego zwykle w nocy lub nad ranem i zazwyczaj występuje w tych samych godzinach, na przykład codziennie o 4 nad ranem.
Kto choruje na klasterowy ból głowy?
Klasterowy ból głowy jest dość rzadkim bólem głowy i dotyczy około 0,1% osób na świecie. Jest więc znacznie rzadszy niż na przykład migrena, na którą choruje około 10-15% populacji. Również inaczej niż migrena,
klasterowy ból głowy występuje od 2 do 6 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Choroba zazwyczaj rozpoczyna się w wieku od 20 do 40 roku życia i może występować u różnych członków tej samej rodziny. Należy do tak zwanych pierwotnych, czyli samoistnych bólów głowy, a więc stanowi chorobę samą w sobie i nie jest spowodowany żadnym innym schorzeniem. Z wiekiem zazwyczaj klasterowy ból głowy ulega wygaszeniu.
Jakie są przyczyny klasterowego bólu głowy?
Przyczyny występowania klasterowego bólu głowy nie są całkowicie poznane. Klucza do tej zagadki poszukuje się w genetyce, jednak dziś nie jesteśmy w stanie wskazać konkretnych genów odpowiedzialnych za rozwój tej choroby. Wiemy jednak, że czynnikami ryzyka wystąpienia klasterowego bólu głowy są również spożywanie alkoholu, palenie papierosów, bezdech senny i przebyte urazy głowy.
Kiedy występuje klaster?
Klasterowy ból głowy jest zależny od pór roku i stopnia nasłonecznienia Ziemi.
Narządem odpowiedzialnym za sterowanie rytmami dobowymi naszego organizmu w zależności od pory roku jest podwzgórze i to właśnie ono gra główną rolę w wystąpieniu klasteru. Podwzgórze odpowiada również za cykl dobowy występowania napadów. Prawdopodobnie pewną rolę w jego aktywacji odgrywa też niższy poziom melatoniny, jaki mają osoby chorujące na klasterowy ból głowy. Dokładnie nie wiemy jednak, w jaki sposób sygnał bólowy jest generowany i następnie przekazywany do nerwu trójdzielnego, unerwiającego głowę i twarz.
Jak leczy się klasterowy ból głowy?
Leczenie klasterowego bólu głowy można podzielić na 3 fazy:
Faza 1: leczenie napadu
Ponieważ klasterowy ból głowy jest bólem wybitnie dotkliwym, bardzo ważne jest szybkie leczenie napadu. Zastosowanie mają tutaj tryptany podane w formie spray’u do nosa lub zastrzyku oraz inhalacje z tlenu. Więcej na temat tryptanów, leków stosowanych również w leczeniu napadów migreny, możecie przeczytać w artykule „Tryptany w leczeniu migreny”.
Faza 2: leczenie klasteru
Leczenie klasteru, czyli leczenie prowadzone przez okres kilku tygodni jedynie w „czasie bólowym”, zazwyczaj prowadzi się za pomocą sterydów lub blokady nerwu potylicznego wielkiego.
Faza 3: leczenie profilaktyczne
Leczenie profilaktyczne zarówno przyspiesza ustąpienie klasteru, jak też zapobiega jego nawrotowi. W leczeniu klasterowego bólu głowy zastosowanie mają leki przeciwnadciśnieniowe, takie jak werapamil, sole litu, niektóre leki przeciwpadaczkowe, melatonina oraz niektóre przeciwciała monoklonalne skierowane przeciwko białku CGRP.
Napady klasterowego bólu głowy mogą być wywoływane przez spożycie alkoholu, dlatego chorym zaleca się całkowitą abstynencję, przynajmniej w okresie klasteru, kiedy ryzyko wywołania napadu jest większe.
W klasterowym bólu głowy opornym na leczenie farmakologiczne możliwą opcją są chirurgiczne metody leczenia, które polegają na „wyłączeniu” z działania niektórych struktur nerwowych odpowiedzialnych za przewodzenie bólu.
Podsumowanie:
- Klasterowy ból głowy to bardzo silny, jednostronny ból głowy, który dotyczy najczęściej dorosłych mężczyzn,
- napady klasterowego bólu głowy występują głównie w nocy lub nad ranem, do kilkanastu razy w ciągu doby przez kilka tygodni lub miesięcy,
- w czasie napadu zazwyczaj występują objawy autonomiczne po stronie bólu: zaczerwienienie i łzawienie oka, zwężenie źrenicy, opadnięcie powieki, katar, potliwość i zaczerwienienie twarzy,
- leczenie klasterowego bólu głowy składa się z leczenia doraźnego napadów, leczenia klasteru i profilaktyki nawrotów,
- napady klasterowego bólu głowy mogą być wywoływane przez spożycie alkoholu, dlatego w czasie klasteru chorym zaleca się abstynencję.
Źródła naukowe:
[1] Wei DY, Goadsby PJ. Cluster headache pathophysiology – insights from current and emerging treatments. Nat Rev Neurol. 2021
[2] Diener HC, May A. Drug Treatment of Cluster Headache. Drugs. 2022
[3] International Headache Society Classification iCHD-3: https://ichd-3.org/3-trigeminal-autonomic-cephalalgias/3-1-cluster-headache/
[4] Kandel SA, Mandiga P. Cluster Headache. 2023 Jul 4. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024